PASLANMAZ ÇELİKLERİN KAYNAK ÇEŞİTLERİ
PASLANMAZ ÇELİKLERİN KAYNAK ÇEŞİTLERİ
Paslanmaz çeliklerin kaynağını olumsuz yönde etkileyen durumlar vardır. Bu durumlar konusunda bilgi sahibi olunursa gerekli tedbirler alınırsa paslanmaz çeliklerin kaynağı daha kolay yapılır ve neticesi daha güvenli olacaktır.
1) MARTENZİTİK ÇELİKLERİN KAYNAĞI
Martenzit gevrek ve sert olmasından dolayı kaynak esnasında çatlar. Bu çelikler de anormal derecedeki yavaş kritik soğuma hızından ötürü havada soğuma dahi en kalın kesitler de bile bölgede anlık soğuma tesirlerini yok etmek zor olduğun dan kaynak kabiliyetleri zayıf özelliğindedir. Bununla beraber az karbon ihtiva edenler kaynak sağlanabilir. Çünkü bu çelikler de martenzitin sertlik derecesi ihtiva ettiği karbon miktarına oranıyla değerlendirilir. Az karbonlu çeliklerde martenzit nisbeten daha az sert ve gevrektir. Daha önce de belirtildiği gibi, martenzit bu sertliğin den ve gevrekliğin den dolayı kaynaktan sonra soğurken sert çatlaklara sebep olmakla, bu çeliklerin fazla karbon ihtiva edenleri mümkün mertebe de kaynak edilmemelidirler.
Kaynaktan önce 200 ila 300 derece de bir ön tavlama yapılması önerilir. Bu tavlama, sertliği azaltmaz ama gerilmeleri mümkünce oranında azaltır. Kaynağa müteakip de 800-820 derecede 2 ila 4 saat kadar tavlanmalı gerekmektedir. Bu tavlama işlemi , parçaya ön tavlama sıcaklığına kadar soğumadan yapılmalıdır. Bu tavlama ile kaynak bölgesinde şekil değişimine müsaade etmesine imkan sağlar ve gerilmeler azaltılmış olur. Yalnız bu tavlama dan sonra parça asla açık havada soğutulmaya bırakılması gerekmektedir.
Bu çeliklerin kaynağında ostenitik elektrot kullanılır . Bu elektrotun kullanılması sünek bir kaynak sağlar ve kaynağın akma mukavemeti biraz düşük olabilir. Düşük akma mukavemetine sahip kaynakta kandini çekme gerilmeleri daha azdır. Bu da ısının tesiri altında kalan bölgedeki çatlama tehlikesini azaltmaktadır. Ostenitik elektrot kullanılması dahi ısının tesiri altında kalan bölgede martenzit oluşumuna engel olmamaktadır.
2) FERRİTİK ÇELİKLERİN KAYNAĞI
Az miktar da karbon ve büyük miktar da krom ihtiva ettiklerin den martenzit oluşmaz. Bundan dolayı kaynak esnasında ısını tesiri altında kalan bölgede birçok engeller ortadan kalkmış olur. Yapıları normal olarak ferrit ve karbürlerden oluşmaktadır. Faz dönüşmesi yoktur. Bu yüzden çabuk soğuma ile sertleştirilemezler.
Bu çeliklerin kaynağında en büyük engel malzemenin 1150 derecenin üstünde tane büyümesine olan eğilimi. Diğer bir engel de sigma fazının teşekkülü. 400 ila 550 derecede tutulduğu haller hariç kromlu ferritik çeliklerde sigma fazının oluşması normal halde ortaya ciddi bir problem çıkartmamaktadır.
Tavlamanın bir levha daki yapı, tanelerin içerisine ve arasına karbür serpilmiş ferritten ibarettir. Kromlu ferritik çelik daima bir miktar karbon ihtiva eder. Karbonun ferritteki erime kabiliyeti çok büyük olduğundan , incecik dağılmış karbür parçacıkları içerisin de yer alır. Kaynak esnasında malzeme yüksek sıcaklığa eriştiğin den karbürler etrafını çevirdiği ferritin bir kısmı ile reaksiyona girerek küçük ostenit bölgeleri meydana getirir. Sıcaklığın 1150 dereceyi geçtiği kaynağa yakın bölgeler de malzeme şiddetli bir tane büyümesiyle karşılaşır. Bu olay esnasında daha önceden meydana gelen ostenit , tane sınırları boyunca martenzitik bir ağı bulunan iri taneli ferritten oluşmuş bir bölge oluşur. Martenzit , miktarı bakımından malzemenin sertliğine tesir edebilecek durumda olmamasına rağmen malzemeyi gevrek bir hale sokmaktadır.
Yüksek miktarda karbon ve krom ihtiva eden ferritik çeliklerin kaynağında 200 derecelik bir tavlama kullanılabilir. Diğer hallerde ön tavlamaya gerek yoktur. Kaynak edilmiş parçaların zorlanması tercihen 300-400 derecelik bir tavlamadan sonra yapılmalıdır. Zira bu sıcaklıkta malzemenin sünekliliği hissedilir derecede iyileşim sağlamaktadır.